Donald Trump’ın ticaret politikaları, Amerikan tarihinde köklü bir değişimin sinyalini veriyor. Özellikle gümrük tarifeleri konusundaki tutarsız kararları, sadece ABD iç politikasını değil, küresel ekonomiyi de derinden etkiliyor. Dartmouth Üniversitesi’nden ekonomi tarihçisi Douglas Irwin, bu süreci “tarihle büyük bir kopuş” olarak tanımlıyor.
Irwin’e göre, Trump’ın kişisel kararları, ABD’nin yüzyıllardır izlediği istikrarlı ve müzakereye dayalı ticaret çizgisinden radikal bir sapmayı temsil ediyor. Başkan, %10’luk baz tarife kararını yürürlükte tutarken, bazı yüksek vergileri 90 günlüğüne erteledi. Ancak bu tek taraflı yaklaşım, daha önce benzeri görülmemiş bir küresel ticaret savaşı riskini doğuruyor.
Ekonomistler Uyarıyor: Risk Barış Zamanında Geliyor
Irwin’in dikkat çektiği önemli bir unsur var: Bu ticaret politikası değişimi, herhangi bir kriz ya da savaş ortamında gerçekleşmedi. İşsizlik oranı düşük, ticaretle ilgili kitlesel bir huzursuzluk yok. Ancak buna rağmen, ABD Başkanı tek başına tüm süreci dönüştürüyor. Irwin, bu durumun ABD tarihindeki alışılmış kurallarla bağdaşmadığını vurguluyor.
1930’lardan Bu Yana İlk Büyük Sıçrama
Smoot-Hawley Tarife Yasası’nın 1930’larda tetiklediği büyük çöküşten bu yana, ABD tarifeleri genellikle düşürme eğilimindeydi. Trump ise bu eğilimi tersine çevirdi. Kongre’nin yıllar içinde ticaret yetkisini başkana devretmesi, bu tür ani kararların önünü açtı. Ancak geçmişte bu tür hamleler savaş sonrası kriz ortamlarında yapılıyordu; bugün ise durum farklı.
Piyasalar Trump’a Duyarlı: Dalgalanma Derinleşiyor
Trump’ın erteleme kararının ardından, ABD borsalarında büyük bir hareketlilik yaşandı. S&P 500, 2008 krizinden bu yana en büyük günlük yükselişi (%9.5) kaydetti. Ancak sonraki gün %3.5 düşüp, cuma günü %1.8 toparlandı. Bu tablo, Trump’ın tekil kararlarının piyasalarda doğrudan etkili olduğunu gözler önüne seriyor.
Ekonomistlere göre, bu agresif ticaret hamleleri, şirketler ve hanehalkı için fiyat artışlarını beraberinde getirebilir. Bu da küresel resesyon riskini artırıyor. Goldman Sachs, erteleme sonrası ABD için resesyon ihtimalini %45’e çekse de, büyüme beklentisini %0.5’e düşürdü.
Çin’den Misilleme, Avrupa’dan Bekle-Gör Hamlesi
Trump’ın Çin’e yönelik tarifeleri %145 seviyesine çıkarken, Çin de %125 oranında misillemede bulundu. Avrupa Birliği, şimdilik misillemeyi 90 gün ertelemeye karar verdi. ABD Hazine Bakanı Scott Bessent, “Misilleme yapmazsanız, ödüllendirilirsiniz” açıklamasıyla sürece diplomatik bir yön vermeye çalıştı.
Tarihin Gölgesindeki Gerilim: Jeopolitik Riskler Yükseliyor
1930’lardaki tarife artışları, sadece ekonomik değil, jeopolitik sonuçlara da neden olmuştu. İngiltere ve Fransa kendi imparatorlukları içinde ticarete yönelmiş, Japonya ise Çin ve Güneydoğu Asya’ya genişlemişti. Ticaretin engellenmesi, küresel kutuplaşmayı hızlandırmıştı.
Bugün de benzer riskler gündemde. Çin ile ticaretin kesilmesi, Pekin’in Güneydoğu Asya’ya daha fazla odaklanmasına neden olabilir. Uzmanlar, bu değişimin sadece ekonomiyle sınırlı kalmayacağını öngörüyor.
