Küçük modüler reaktörler (SMR) olarak bilinen mini nükleer reaktör projeleri, yapay zeka ve veri merkezlerinin artan enerji ihtiyacına çözüm olarak gösterilse de, beklendiği kadar hızlı bir atılım gerçekleştiremiyor. Dünyanın en büyük teknoloji devleri arasında yer alan Meta, Alphabet ve Amazon, nükleer enerji kapasitesinin 2050’ye kadar üç katına çıkarılması hedefini destekliyor. Ancak, maliyet ve hız açısından nükleer enerji hâlâ yenilenebilir enerji kaynaklarının gerisinde kalıyor.
Veri Merkezleri ve Yapay Zeka, Nükleere Olan İlgiyi Artırdı
Özellikle yapay zeka tabanlı sistemlerin büyümesiyle, dünya genelinde elektrik talebi hızla artıyor. Sadece geçen yıl bu talep %4 yükseldi. Bu durum, güneş ve rüzgar gibi yenilenebilir kaynakların yanında nükleer seçenekleri de yeniden gündeme taşıdı. Fakat ABD gibi gelişmiş ülkelerde geleneksel nükleer santrallerin inşası, yüksek maliyet ve zaman aşımı nedeniyle uzun yıllardır sınırlı kaldı.
Son örneklerden biri olan Georgia eyaletindeki iki reaktörün inşası 15 yıl sürdü ve başlangıçta öngörülen 14 milyar dolarlık bütçeyi ikiye katladı.
Küçük Modüler Reaktör (SMR) Umudu
SMR teknolojisinin temel vaadi, reaktörleri modüler hale getirip standart parçalarla seri üretim yaparak maliyet ve inşaat süresini azaltmak. Halihazırda dünya genelinde yaklaşık 95 şirket bu hayalin peşinde koşuyor. Sam Altman’ın Oklo’su, Google’ın desteklediği Kairos ve Amazon’un yatırım yaptığı X-Energy gibi devler, SMR alanında önemli yatırımlar yaptı.
Rolls-Royce da Birleşik Krallık’ta benzer bir programın hızlandırılması için hükümete çağrıda bulundu. Fakat ABD Enerji Bakanlığı (DOE) verilerine göre, küçük reaktörler hala büyük reaktörlere kıyasla %30 daha pahalı. Çin’de ise modüler sistemlerle nükleer enerji maliyetlerinin Batı’nın üçte birine kadar düştüğü belirtiliyor.
Ticari Başarı Hâlâ Belirsiz
Şu ana kadar Batı’da tam anlamıyla devreye giren bir SMR bulunmuyor. İlk ticari projelerin 2030 sonrası devreye girmesi bekleniyor. Ancak bu alanda Amazon gibi devlerin milyar dolarlık pilot yatırımlar yapmaya başladığı da gözlemleniyor.
SMR’lerin en büyük açmazı ise; bu sistemlerin gerçekten ucuzlayabilmesi için, tıpkı otomobil endüstrisindeki gibi seri üretim seviyesine ulaşması gerekliliği. Ancak, bu aşamada hiçbir şirketin pazarda baskın konuma geçememesi bu umudu zayıflatıyor.
Yenilenebilir Enerji SMR’lerin Önünde
2024 yılı itibarıyla dünyada sadece 9 yeni nükleer reaktör inşa edilmeye başlandı. Buna karşın, geçen yıl küresel olarak yaklaşık 600 gigawatt yeni güneş enerjisi kapasitesi devreye alındı. Bu rakam, güneş enerjisinin nükleer enerjiye kıyasla 20 kat daha fazla büyüme kaydettiğini gösteriyor.
Üstelik, güneş enerjisi üretimi her 3 yılda bir ikiye katlanıyor. SMR’lerin ise bu hız ve maliyet avantajına yaklaşması için henüz yolun başında olduğu belirtiliyor.
Gerçekçi Bir Nükleer Rönesans mı?
Tüm bu gelişmeler, nükleer enerjinin özellikle küçük reaktörler üzerinden bir rönesans yaşayacağına dair tartışmaları gündeme getiriyor. Ancak uzmanlara göre, bu umut şimdilik daha çok bir vaat ve teorik avantaj olmaktan öteye geçemiyor.
