Türkiye’de son yıllarda özel okul fiyatları enflasyonla birlikte dikkat çekmeye devam ederken, son 24 yılda artan özel okul oranları da ilgi çekiyor. Ancak 2023 yılında, fahiş fiyat artışlarıyla birlikte özel okulların kan kaybettiği görülüyor. Bu durum, eğitim sektöründe yeni bir tartışma başlattı.
Özel Okulların Yükselişi ve Son Durum
ÖZDER Başkanı Şeyda Uyanık’ın açıkladığı verilere göre, 2023-2024 eğitim ve öğretim yılının başlamasıyla birlikte okulların sorunları daha da görünür hale geldi. Devlet okullarında ödenek sorunları, güvenlik ve temizlik gibi temel ihtiyaçlar bile tartışma konusu olurken, özel okullar ise yüksek fiyatlarıyla gündemde yer alıyor.
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) verilerine göre, 2000 yılından itibaren özel okullaşma oranı büyük bir artış gösterdi. Ancak, özellikle son 1 yılda fahiş fiyat artışlarının ardından özel okulların büyüme hızında düşüş yaşandı.
24 Yılda Özel Okul Sayısı Yüzde 1000’den Fazla Arttı
2000 yılından bu yana özel okul sayılarında yaşanan artış oldukça dikkat çekici. Genel olarak okul sayıları son 24 yılda yüzde 33, öğretmen sayısı yüzde 84 ve öğrenci sayısı yüzde 21 artış gösterirken, özel okullarda bu oranlar çok daha yüksek oldu. Özel okul sayıları yüzde 1094, özel okullardaki öğretmen sayıları yüzde 667 ve öğrenci sayıları yüzde 571oranında arttı.
2000 yılında toplam okullar içinde özel okul oranı yüzde 2,11 iken, 2024 yılında bu oran yüzde 19 seviyesine yükseldi. Yani 2000 yılında her 100 okuldan 2’si özel iken, 2024 yılında her 5 okuldan 2’si özel okul oldu.
Son 1 Yılda Değişim Terse Döndü
Pandemiyle birlikte eğitimde büyük değişimler yaşandı. 2020 yılında pandemi nedeniyle geçilen online eğitim sistemi, eğitimde fırsat eşitsizliğini artırırken, uzaktan eğitim nedeniyle birçok aile özel okullardan uzaklaştı. Ayrıca, 2021sonrası hızla artan enflasyon, okul ücretlerinin fahiş oranlarda yükselmesine neden oldu. Bu durum, özel okullara olan talepte azalma yarattı.
2024 Eylül TÜİK enflasyon verilerine göre, son 10 yılda eğitim alanında enflasyon yüzde 877 olurken, son 2 yılda bu oran yüzde 250, son 1 yılda ise yüzde 94 seviyesine ulaştı. Toplam okul sayısı son 1 yılda sadece yüzde 1 artarken, özel okul sayılarında bir artış görülmedi. Özel okullarda öğretmen sayısı yüzde 2 azalırken, öğrenci sayısı da yüzde 2oranında düştü. Buna karşılık devlet okullarında öğrenci sayısında yüzde 6 azalma oldu.
Eğitim Harcamalarında Düşüş
Sadece vatandaşlar değil, devlet de eğitime ayırdığı payı azalttı. TÜİK’in 2022 verilerine göre, gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) içinde eğitime ayrılan pay, 2021’de yüzde 4,8 iken, 2022 yılında yüzde 3,9 seviyesine geriledi. Devletin eğitim harcamaları ise aynı dönemde yüzde 3,5’ten 3,1’e düştü.
Ayrıca, devlet eğitim kurumlarının yaptığı toplam harcamalar dolar bazında yüzde 15 azalırken, öğrenci başına yapılan eğitim harcamaları TL bazında yüzde 527 artış gösterdi. Ancak, dolar bazında bu harcamalar yüzde 37 azaldı.
Eğitim Süresinde Azalma Görülüyor
2021 yılından itibaren, eğitim süresinde de dikkat çeken bir düşüş yaşanmaya başladı. İlkokula başlayan bir bireyin eğitim hayatında geçirmesi beklenen süre, 2021’den itibaren azalmaya başladı. Özellikle erkeklerin eğitim süresinde kadınlara oranla daha hızlı bir azalma gözlemlendi. 2023 yılında, 25 yaş ve üzeri nüfusun ortalama eğitim süresi 9,3 yılolarak kaydedildi.
