Birleşmiş Milletler’in (BM) en üst yargı organı olan Uluslararası Adalet Divanı (ICJ), iklim değişikliği konusunda dönüm noktası niteliğinde bir davaya ev sahipliği yapmaya hazırlanıyor. Pazartesi günü Lahey’de başlayacak olan duruşmalar, dünya genelinde hükümetlerin iklim değişikliğiyle mücadelede yasal yükümlülüklerini belirlemek üzere düzenleniyor. Bu dava, iklim değişikliği konusunda uluslararası hukukun sınırlarını zorlaması açısından tarihi bir öneme sahip.
Pasifik Adalarının Mücadelesi
Dava, iklim krizinden en çok etkilenen küçük ada ülkelerinin uzun süredir devam eden lobi faaliyetlerinin ardından gündeme geldi. Özellikle Vanuatu gibi ülkeler, artan deniz seviyeleri nedeniyle varlıklarını sürdürme mücadelesi veriyor. Vanuatu’nun İklim Değişikliği Elçisi Ralph Regenvanu, “İklim değişikliğinin etkilerinin ön saflarında yaşıyoruz. Topraklarımız, geçim kaynaklarımız ve kültürümüz tehlikede” diyerek durumun ciddiyetine dikkat çekti.
Hukuki Sorular ve Yasal Sonuçlar
ICJ’deki duruşmalarda iki temel soruya yanıt aranacak:
- Ülkelerin iklim değişikliğini önlemek için uluslararası hukuk kapsamında sorumlulukları nelerdir?
- Eylemsizlik veya zarar verici faaliyetler karşısında hükümetlerin yasal sonuçları nelerdir?
Bu sorular, özellikle gelişmekte olan ülkelerin ve gelecekteki nesillerin haklarını korumaya yönelik önemli bir bağlayıcılığa işaret ediyor.
Zengin ve Yoksul Ülkeler Arasında Gerilim
Geçtiğimiz ay BM’nin yıllık iklim toplantısında, zengin ülkelerin iklim felaketlerine karşı yoksul ülkelere destek sağlaması gerektiği üzerinde tartışmalar yapılmıştı. Ancak, vaat edilen yıllık 280 milyar euro yardımın, ihtiyaç duyulan 1.2 trilyon eurodan oldukça düşük olması eleştirilere neden oldu.
Pasifik Adaları temsilcisi Vishal Prasad, “Bu, bir hayatta kalma meselesidir. Dünyanın en büyük ekonomileri bu krizi ciddiye almalıdır” diyerek destek çağrısında bulundu.
Geçmiş Kararlar ve Bu Davanın Önemi
Bu dava, daha önceki uluslararası mahkeme kararlarını temel alıyor:
- Mayıs ayında bir BM mahkemesi, karbon emisyonlarını deniz kirliliği olarak tanımlamıştı.
- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, ülkelerin halklarını iklim değişikliği etkilerinden koruma yükümlülüğüne dikkat çekmişti.
- Hollanda Yüksek Mahkemesi, iklim değişikliğine karşı korunmanın bir insan hakkı olduğunu tescil etmişti.
Bu kararların ardından ICJ’nin vereceği tavsiye kararı, ülkeleri bağlayıcı olmasa da yerel davalarda emsal teşkil edecek ve güçlü bir uluslararası baskı aracı olacak.
Sürdürülebilir Gelecek İçin Kritik Bir Adım
Uluslararası Adalet Divanı’nın vereceği karar, dünya çapında iklim değişikliğiyle mücadelede daha etkili politikaların oluşturulması için önemli bir mihenk taşı olabilir. Ancak, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında süregelen ekonomik eşitsizlikler, bu sürecin en büyük zorluklarından biri olmaya devam ediyor.
