TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş’un Anayasa’nın değiştirilemez maddelerinden biri olan 3. maddeye yönelik açıklamaları, tartışmalara neden oldu. Kurtulmuş’un, Gazi Üniversitesi Akademik Yıl Açılış Programı’nda yaptığı konuşma sırasında Anayasa’nın 3. maddesindeki “Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü” ifadesini eleştirmesi ve bu ifadenin değişmesi gerektiğini savunması, başta İstanbul Barosu olmak üzere birçok kesimden sert tepkiler aldı.
Anayasanın 3. Maddesi Hedefte: Numan Kurtulmuş Değişim İstedi; Tepki Yağıyor
Kurtulmuş’un Açıklamaları: “Devletin Ülkesi Olmaz, Devletin Milleti Olmaz”
10 Ekim tarihinde gerçekleştirilen programda konuşan Numan Kurtulmuş, Anayasa’nın 3. maddesini ele alarak, devletçi ve seçkinci anlayışın yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini ifade etti. Kurtulmuş, mevcut Anayasa’nın hala “darbeci” ve “seçkinci” bir ruha sahip olduğunu iddia ederek, “Devletin ülkesi olmaz, devletin milleti olmaz” şeklinde bir açıklama yaptı. Kurtulmuş, Anayasa’da yer alan bu ifadenin, “Milletin devleti ve ülkesiyle bölünmez bütünlüğü”olarak yeniden formüle edilmesi gerektiğini savundu.
TBMM Başkanı, bu değişikliğin, milletin gücü üzerine kurulu bir devlet anlayışına geçişte önemli bir adım olacağını vurguladı ve mevcut anayasal düzenin, devletçi bir perspektiften milletin önüne set çektiğini ileri sürdü.
İstanbul Barosu’ndan Sert Tepki: “Anayasa’nın İlk 3 Maddesi Cumhuriyet’in Temelidir”
İstanbul Barosu, Kurtulmuş’un bu açıklamalarına karşı sosyal medya hesapları üzerinden bir tepki mesajı yayımladı. Baro, Anayasa’nın ilk 3 maddesinin, Türkiye Cumhuriyeti’nin temelini oluşturduğunu belirterek bu maddelerin değiştirilmesinin milli birlik ve beraberlik için büyük bir tehlike oluşturabileceğini savundu. Yapılan açıklamada şu ifadeler yer aldı:
“Anayasa’nın ilk 3 maddesi, Cumhuriyet’in harcıdır ve bu maddeler Türkiye Devleti’nin üniter yapısını korumaktadır. Erzurum Kongresi‘nde atılan temellerle şekillenen “milli sınırlar içinde vatan bir bütündür” ilkesi, Anayasa’nın 3. maddesinde yer alan ‘Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü’ ifadesinin temelini oluşturur. Bu anayasal kimlik, Anayasa’nın 4. maddesiyle değiştirilemezlik güvencesi altına alınmıştır.”
İstanbul Barosu ayrıca, Anayasa’nın bu maddelerinin değiştirilmesinin hem hukuken hem de fiilen mümkün olmadığını vurgulayarak, bu tür değişikliklerin Türkiye Cumhuriyeti’nin Atatürk ilke ve devrimleri ile çatışacağını ifade etti.
Anayasa’nın İlk 3 Maddesi: Neden Bu Kadar Önemli?
Anayasa’nın ilk 3 maddesi, Türkiye Cumhuriyeti’nin temel yapı taşlarını oluşturur. 1. madde, Türkiye Devleti’nin bir cumhuriyet olduğunu belirtirken, 2. madde, Türkiye Cumhuriyeti’nin demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletiolduğunu vurgular. 3. madde ise, Türkiye Devleti’nin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü ifade eder. Bu üç madde, Anayasa’nın 4. maddesi tarafından değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez olarak koruma altına alınmıştır.
İstanbul Barosu’nun da vurguladığı gibi, bu maddeler Cumhuriyet’in üniter yapısını ve milli birlik ilkesini teminat altına alır. Anayasa’nın bu ilkeleri, Türkiye Cumhuriyeti’nin temel değerlerine dayanmaktadır ve bu nedenle toplumun geniş kesimlerinden gelen tepkiyle karşılanmaktadır.
Kurtulmuş’un Sözleri Neden Tartışma Yarattı?
Numan Kurtulmuş’un Anayasa’nın 3. maddesiyle ilgili yaptığı açıklamalar, devletçi ve milletçi yaklaşımlar arasında bir ayrım çizgisi yaratmaya çalışsa da, bu ifadeler geniş bir tepki aldı. Özellikle üniter devlet yapısının korunması gerektiğini savunan kesimler, Kurtulmuş’un bu yaklaşımını milli birlik ve beraberlik açısından tehlikeli buluyor. Anayasa’da yer alan “Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü” ifadesinin değiştirilmesi, devletin birliğine zarar verecek bir adım olarak değerlendiriliyor.
Kurtulmuş’un bu açıklamaları, Türkiye’de uzun süredir devam eden yeni anayasa tartışmalarının bir parçası olarak görülebilir. Ancak Anayasa’nın ilk 3 maddesinin değiştirilmesi yönünde yapılan her türlü girişim, Cumhuriyet’in temeline zarar verebilecek bir tehdit olarak algılanıyor.
Türkiye’nin Üniter Yapısı ve Anayasa’nın Korunması
Türkiye Cumhuriyeti, üniter bir devlet yapısına sahiptir ve bu yapı, Anayasa’nın 3. maddesiyle korunmaktadır. Bu madde, Türkiye’nin ülke ve millet bütünlüğünü ifade ederken, aynı zamanda Atatürk ilke ve devrimleri‘nin de bir parçası olarak görülür. Anayasa’da yer alan bu ifadelerin değiştirilmesi, hem milli kimlik hem de üniter devlet yapısıaçısından ciddi sonuçlar doğurabilir.
İstanbul Barosu ve birçok hukukçu, bu tür bir değişikliğin hem hukuken hem de Cumhuriyet’in temel değerleri açısından mümkün olmadığını savunuyor. Türkiye Cumhuriyeti’nin varlığını sürdürebilmesi için bu ilkelerin korunması gerektiğini belirten bu kesimler, Anayasa’nın ilk 3 maddesinin dokunulmaz olduğunu vurguluyor.
Anayasa Tartışmaları Gündemde
Numan Kurtulmuş’un Anayasa’nın 3. maddesine dair açıklamaları, Türkiye’de anayasa değişikliği tartışmalarını yeniden alevlendirdi. Ancak Anayasa’nın ilk 3 maddesinin, Türkiye Cumhuriyeti’nin temel yapı taşları olarak korunması gerektiği geniş bir kesim tarafından savunuluyor. Bu maddelerin değiştirilmesi, Cumhuriyet’in temellerine zarar verebilir ve milli birlik ve beraberlik açısından tehlikeli bir adım olarak görülüyor.
