İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu tarafından sıkça dile getirilen “Yeni Ortadoğu” kavramı, bölgedeki jeopolitik değişimlerle birlikte tartışılmaya devam ediyor. Özellikle son dönemde artan askeri operasyonlar ve Hamas’ın 7 Ekim 2023 tarihinde gerçekleştirdiği saldırı sonrası bu planın gerçekleşme ihtimali giderek daha fazla gündeme geliyor. Ancak, bu “Yeni Ortadoğu” tasarımının neyi kapsadığı ve nasıl bir hedef doğrultusunda şekillendiği konusunda farklı yorumlar mevcut.
İsrail’in Tartışmalı Haritaları ve Bölgesel Planları
İsrail’in uluslararası arenada sunduğu haritalarda Filistin Devleti’ne dair bir işaret bulunmuyor. Netanyahu’nun, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu’ndaki son konuşmasında gösterdiği iki harita da bu vizyonu ortaya koyuyor. İlk haritada, İsrail ile barış anlaşması imzalayan veya ilişkilerini normalleştiren ülkeler (Mısır, Sudan, Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan, Bahreyn, Ürdün) yeşil renkle işaretlenmişti. İkinci haritada ise İran ve müttefiklerinin (Suriye, Irak, Yemen, Lübnan) yer aldığı siyah alanlar dikkat çekiyordu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İsrail’in bu haritalarını eleştirerek, “Dicle ve Fırat arasındaki vatan topraklarımıza göz koyacaklar” ifadeleriyle İsrail’in bölgesel planlarına karşı uyarılarda bulundu.
Yeni Orta Doğu’nun Temel Unsurları
Netanyahu’nun “Yeni Ortadoğu” vizyonu, esasen Filistin topraklarının sömürgeleştirilmesi ve yerleşim projelerinin genişletilmesi üzerine kurulu. İsrail, Batı Şeria’da yerleşim sayısını artırma niyetini açıkça beyan etti. Bu strateji, İsrail’de sağcı hükümette yer alan ve iki devletli çözüme inanmayan bakanlar tarafından destekleniyor. Özellikle Oslo Anlaşmaları’ndan bu yana Filistin devleti kurulmasına yönelik umutlar giderek zayıflamış durumda.
İran Tehdidi ve Bölgesel Dinamikler
İsrail’in “Yeni Ortadoğu” vizyonunda en büyük engel olarak İran ve bölgedeki müttefikleri görülüyor. İsrail’in amacı, İran’ın nükleer programını durdurmak ve bu ülkenin bölgedeki etkisini zayıflatmak. Bu doğrultuda, Hizbullah ve diğer İran destekli gruplarla mücadele öncelikli hedefler arasında yer alıyor. İsrail’in bölgede yürüttüğü askeri operasyonlar, İran’ın vekil güçlerine karşı silah ve ideoloji ihraç etme kapasitesini engellemeyi amaçlıyor.
Askeri ve Ekonomik Stratejiler
İsrail’in askeri operasyonları, bölgesel hedeflerine ulaşmada önemli bir araç olarak kullanılsa da, tek başına yeterli değil. ABD ve Arap ülkelerinin desteği, İsrail’in bölgedeki gücünü pekiştirmek için kritik öneme sahip. Özellikle Fas, Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn ile imzalanan İbrahim Anlaşmaları, İsrail’in bölge ülkeleriyle normalleşme sürecini hızlandırmıştı. Ancak 7 Ekim sonrası başlayan İsrail-Gazze savaşı, bu süreci zora soktu.
Suudi Arabistan ve İsrail: Diplomatik Hedefler
İsrail, Suudi Arabistan ile ilişkileri normalleştirmeyi hedeflese de, Suudi Arabistan Filistin devleti kurulana kadar bu sürece sıcak bakmadığını açıklamıştı. Ancak İran’ın bölgedeki etkisinden korkan Suudi Arabistan, uzun vadede İsrail ile daha yakın ilişkiler kurma konusunda stratejik bir tercihle karşı karşıya.
Ekonomik Ortaklıklar ve Diplomasi
İsrail’in bölgedeki etkisini artırmak için ekonomik ortaklıklar ve diplomatik ilişkiler hayati önem taşıyor. 7 Ekim öncesi normalleşme sürecinde imzalanan anlaşmalar savunma, enerji ve siber güvenlik gibi alanları kapsıyordu. İsrail, bu dönemde beş Arap devleti ile ticaretini artırarak ekonomik bağlarını güçlendirdi. Özellikle BAE ile yapılan ticaret anlaşmaları, iki ülke arasında bir ticaret yolunun inşasını da içeriyor.
İsrail’in Orta Doğu’daki Stratejik Vizyonu
İsrail’in “Yeni Orta Doğu” tasarımı, İran’ın etkisinin zayıflatılması, Filistin topraklarının sömürgeleştirilmesi ve Arap ülkeleriyle ekonomik ortaklıkların güçlendirilmesi üzerine kurulu. Ancak bu strateji, askeri güç kadar diplomasi ve ekonomik işbirlikleriyle de şekillendiriliyor. İsrail’in bölgedeki uzun vadeli hedeflerine ulaşabilmesi için ABD’nin desteği, Arap ülkelerinin işbirliği ve İran’ın etkisinin minimize edilmesi kritik önem taşıyor.
