ABD ve İran, 12 Nisan 2025’te Umman’da nükleer müzakerelere yeniden başladı. Özellikle Donald Trump yönetimi sonrası böyle bir diyalog beklenmezken, iki tarafın masaya oturması dikkat çekti. Trump’ın Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’yi öldürme emri vermesi ve İran’ın ABD’yi “katil” ilan etmesi sonrası müzakere zemini oluşması şaşkınlık yarattı.
Müzakerelerde, İran’ın nükleer faaliyetlerini sıfırlaması karşılığında dünya pazarlarına kapılarının açılması konuşuluyor. Bu gelişme, 2015’teki Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) sürecini hatırlatıyor ancak bu kez ABD, farklı bir strateji izliyor.
2015 KOEP Sürecinin Kısa Ömrü
2015’te İran ve P5+1 ülkeleri arasında varılan anlaşma, İran’ın uranyum zenginleştirme oranını sınırlaması karşılığında yaptırımların hafifletilmesini öngörüyordu. Ancak anlaşma sonrası, ABD’nin İran ile doğrudan ticaret yapamaması Trump yönetiminin tepkisini çekti.
Trump, İran’ın anlaşmayla zenginleşip bölgedeki vekil güçlerini destekleyeceğinden endişe ederek 2018’de KOEP’ten çekildi. Bu hamle, İran ekonomisini ağır bir darboğaza soktu ve ülke altyapısında ciddi bozulmalar yarattı.
İran Ekonomisinin Bugünkü Durumu
ABD’nin anlaşmadan çekilmesi sonrası İran’da ekonomik kriz derinleşti. Petrol ve doğal gaz ihracatı sekteye uğradı, para birimi riyal tarihi değer kayıpları yaşadı. İran’ın petrol altyapısı, otomotiv sektörü, bankacılık sistemi ve enerji alanı ağır hasar gördü.
Özellikle ambargolar nedeniyle İran, dünya bankacılık sisteminden dışlandı ve uluslararası finansal işlemler yapamaz hale geldi. Bugün İran, başta enerji sektörü olmak üzere her alanda devasa yatırımlara ihtiyaç duyuyor.
Trump’ın İran’a Yaklaşımı: “İş Yap, Dünya Açılır”
2024’te yeniden ABD Başkanı seçilen Donald Trump, İran’a doğrudan ticaret odaklı bir teklif sundu. Müzakereler için diplomat yerine iş insanı Steve Witkoff’u görevlendiren Trump, “Nükleer faaliyetleri durdur, ekonomini aç, birlikte ticaret yapalım” mesajı verdi.
Trump, bu kez İran’ı doğrudan ABD merkezli yatırım ve ticaretle kendine bağlamak istiyor. Ayrıca müzakerelere AB ülkelerini dahil etmeyerek İran pazarında tek başına avantaj sağlamak istiyor.
Türkiye İçin Tarihi Bir Fırsat Kapısı
Tüm bu gelişmeler, Türkiye için büyük fırsatlar doğuruyor. İran’ın ihtiyaç duyduğu altyapı, inşaat, ulaşım, otomotiv yan sanayi, enerji ve turizm gibi sektörlerde Türkiye güçlü bir aktör konumunda.
ABD, İran ile petrol, havacılık ve bankacılık gibi üst sektörlerde çalışacak olsa da, orta ve alt sektörlerdeki devasa yatırım ihtiyacını Türkiye gibi ülkelerle karşılamak zorunda kalacak.
Türkiye’nin öne çıkan avantajları:
- İran ile ticari ve kültürel bağların güçlülüğü
- İran piyasasına hakimiyet ve uzun yıllara dayanan tecrübe
- ABD’nin Türkiye’yi AB veya Çin kadar büyük bir rakip olarak görmemesi
- İran’daki geniş Türk nüfusu ve ortak kültürel bağlar
Ayrıca, ABD’nin İran’da nasıl iş yapılacağına dair deneyimsiz olması, Türkiye’nin tecrübesini daha da değerli kılıyor.
