ABD Başkanı Donald Trump’ın açıkladığı ve haftalardır beklenen yeni gümrük tarifeleri bugün itibarıyla yürürlüğe girdi. Küresel ticarette tarihi bir kırılma noktası olarak nitelendirilen bu uygulama, ABD’nin onlarca ülkeyle olan ekonomik ilişkilerini derinden etkileyebilir.
İlk aşamada yüzde 10 oranında uygulanan bu vergiler, başta Avustralya, İngiltere, Arjantin, Kolombiya, Mısır ve Suudi Arabistan gibi ülkeleri kapsıyor. ABD Gümrük ve Sınır Koruma Kurumu’nun açıklamasına göre, tarifeler gece yarısından itibaren uygulanmaya başladı ve herhangi bir geçiş süresi tanınmadı. Ancak ABD’ye hâlâ yolda olan sevkiyatlara özel bir 51 günlük muafiyet süresi tanındı.
Küresel Ekonomide Şok Dalga: Piyasalar Çöktü
Trump’ın tarifeleri duyurmasının ardından küresel borsa endeksleri büyük bir çöküş yaşadı. S&P 500 endeksine dahil şirketlerin toplam piyasa değeri yalnızca iki gün içinde 5 trilyon dolar eridi. Bu gelişme, pandemi sonrası dönemde borsaların yaşadığı en büyük değer kaybı olarak kayıtlara geçti.
Apple, Tesla ve Nvidia gibi teknoloji devlerinin hisseleri sert şekilde düştü. Petrol ve emtia fiyatları da bu gelişmelerden olumsuz etkilenirken, yatırımcılar güvenli liman olarak ABD devlet tahvillerine yöneldi.
Yeni Tarife Dalgası Yolda: Oranlar Yüzde 50’ye Kadar Çıkacak
Önümüzdeki Çarşamba günü devreye girecek ikinci aşamada, tarifelerin oranı daha da artacak. Avrupa Birliği’nden yapılan ithalat yüzde 20, Çin’den gelen ürünler ise yüzde 34 ek vergiye tabi tutulacak. Böylece Trump’ın Çin’e uyguladığı toplam vergi oranı yüzde 54’e ulaşacak. Bu durum, Çin-ABD ilişkilerinde yeni bir gerginlik dönemine işaret ediyor.
Vietnam Hedefte: Yüzde 46 Gümrük Vergisi
Trump yönetimi, önceki dönemlerde Çin’e alternatif olarak öne çıkan Vietnam’a da sert bir tarife uygulama kararı aldı. Bugünden itibaren Vietnam’dan ABD’ye gelen ürünler için yüzde 46 oranında gümrük vergisi geçerli olacak. Vietnam hükümeti, bu kararın ardından ABD ile resmi müzakerelere başlandığını açıkladı.
Kanada ve Meksika Şimdilik Güvende
Yeni uygulamalar Kanada ve Meksika’yı kapsam dışı bırakıyor. Ancak bu ülkeler hâlâ USMCA anlaşması (ABD-Meksika-Kanada Anlaşması) kapsamında bazı ürünlerde yüzde 25 oranındaki tarifelere tabii tutulmaya devam edecek. Özellikle fentanil kriziyle ilişkilendirilen ürünler bu tarifelerin hedefinde yer alıyor.
Binlerce Ürün Kapsam Dışı: Enerji ve Teknoloji Muaf
Yeni gümrük tarifeleriyle birlikte Trump yönetimi, yaklaşık 645 milyar dolar değerindeki ithalatı kapsayan binin üzerinde ürün kategorisini tarifelerden muaf tuttu. Enerji, ilaç, uranyum, yarı iletkenler, bakır, titanyum ve kereste gibi ürün grupları bu kapsamda değerlendirildi. Bu sektörlerin birçoğu için ayrıca ulusal güvenlik odaklı yeni tarife incelemelerinin de başlatıldığı bildirildi.
Uzmanlar Uyarıyor: Küresel Ticareti Sarsacak
Ticaret hukuku uzmanı ve eski Beyaz Saray danışmanı Kelly Ann Shaw, bu adımı “tarihi bir dönüm noktası” olarak değerlendirdi. Shaw, “Bu yalnızca ticaret anlaşmalarının değil, aynı zamanda küresel ticaret düzeninin temellerinin sarsılması anlamına geliyor” dedi.
Brookings Enstitüsü’nde yaptığı değerlendirmede, ülkelerin bu tarifelere karşı yeni ikili ve çok taraflı müzakerelere yöneleceğini, ancak bu sürecin küresel ekonomik dengeleri ciddi biçimde zorlayacağını belirtti.
Küresel Tedarik Zinciri Yeniden Şekilleniyor
Yeni tarifelerle birlikte ABD’nin dış ticaret politikası kökten değişiyor. Bu durum, yalnızca ülke ekonomisini değil, dünya çapında üretim ve lojistik süreçlerini de etkiliyor. Tedarik zincirleri değişirken, özellikle gelişmekte olan ülkelerin dış ticaret gelirlerinde büyük dalgalanmalar yaşanması bekleniyor.
Ekonomistler, yeni tarifelerin orta vadede küresel enflasyonu artırabileceğini, tüketici fiyatlarında sert yükselişler yaşanabileceğini ve uluslararası işbirliklerini zayıflatabileceğini öngörüyor.
